Diário
Director

Independente
João de Sousa

Sexta-feira, Abril 19, 2024

A propósito da palavra ‘recipiendário’

‘Recipiendário’ é, do ponto de vista lexicogenético, um adjectivo proveniente do gerundivo latino recipiendusDocumento apresentado na Academia das Ciências de Lisboa, em 23 de Junho de 2016.

Nota final

Repare-se como o cientificamente incoerente e histórico-genealogicamente anti-identitário “Acordo Ortográfico de 1990” (com a supressão de grafemas genealógico-matriciais, como é o caso do grafema «p» na sequência grafémica “pt” , sob o argumento fono-oralista de que não se pronunciam, confundindo-se, desse modo, “ortografia” com “ortoépia” e “prosódia”…) afasta a Língua Portuguesa das principais euro-línguas (românicas e anglo-germânicas) !!!…

Considerando que «the source of the concept of objective truth is interpersonal communication» e que «only communication with another can supply an objective check» (cf. Donald Davidson: Subjective, Intersubjective, Objective, Oxford New York, Clarendon Press, 2001, pp. 209-210), a Academia das Ciências de Lisboa (na colegialidade plural de seus Académicos) tem o dever de repensar tão anómala e tão comprometedora situação, à luz de rigorosos critérios científico-linguísticos e pedagógico-didácticos!…

 

Recipiendário’ é, do ponto de vista lexicogenético, um adjectivo proveniente do gerundivo latino recipiendus, -a, -um, formado a partir do verbo recipio, -is, -ere, recepi, receptum (< re + căpio > recĭpio = receber), verbo que se formou por prefixação, a partir do verbo capio, -is, -ere, cepi, captum que, por sua vez, significa apanhar com a mão ou com a mente. O adjectivo substantivado ‘recipiendário’ formou-se por derivação, a partir daquele gerundivo, com a adjunção do sufixo culto –ário, proveniente do latim –arius. Este sufixo, entre traços semânticos como o de “pertença” e de “reunião” (argentário, lactário, aquário, sermonário…), confere à base morfo-semântica de que faz parte a marca de “destinatário que se distingue e é publicamente honorificado” (ex.: dignitário, recipiendário). A partir dos fins do séc. XIX (1877), passou a designar a pessoa que é solenemente recebida no seio de uma agremiação ou associação, por exemplo, uma Academia. Essa marca da “solenidade” tinha expressão na própria indumentária: de facto, antes de proferir o juramento, o recipiendário vestia-se em conformidade com o ritual. Em resumo: o recipiendário é uma pessoa destinatária (“receptora”) de uma cerimónia encomiástico-honorificante, ou um académico receptor de um diploma universitário. (Cf. Paul Robert: Le Petit Robert — Dictionnaire alphabétique et analogique de la Langue Française, Paris, 1991, entrada «récipiendaire»; Dicionário Houaiss da Língua Portuguesa: entrada «recipiendário». Sobre o importante sufixo «-ário», ver David Pharies: Diccionario Etimológico de los Sufijos Españoles, Madrid, Editorial Gredos, 2002, entrada «- ario».

căpio, -ĭs, -ěre, cēpi, captum

(= apanhar com a mão ou com a mente)

raiz do verbo căpio: *kǝp- / kēp- / kōp- , portadora do significado fundamental de “captar, capturar, agarrar firmemente, tomar com as mãos ou com a mente…”; está presente, por exemplo, em Old English hæft (= punho, pegadoiro, manípulo, manejar), habban (= ter na mão, agarrar), em inglês actual hawk (= falcão, ave de rapina), haven (= porto marítimo, cais de aportagem e de carga e descarga dos navios…), cop (= prender, captura), captor (= captor), capture (= captura), em grego clássico κάπτω (= captar com as mãos, com as garras, com a boca), κώπη (= mão cheia; cabo ou punho dos remos), etc…

(Cf. Calvert Watkins: The American Heritage — Dictionary of Indo-European Roots, Boston / New York, Houghton Mifflin Company, 22000, entrada «kap-»; Santiago Munguía Segura: Nuevo diccionario etimológico Latín – Español y de las voces derivadas, Bilbao, Universidad de Deusto, 2001, entrada «capio»; Robert K. Barnhert (edit.): Chambers Dictionary of Etymology, Edinburg / New York, Chambers Harrap Publishers Ltd, 2001, entrada «recipient» e correlatas…).

Vocabulário latino

(amostragem exemplificativa, destacando a raiz matricial căp /cēp-/ cĭp– / cŭp”, transversal a todos os vocábulos latinos pertencentes à mesma família lexical do verbo căpio e que vai estar presente no homólogo vocabulário de euro-línguas como as que vão referenciadas a seguir, no respectivo contraponto)

acceptabilis acceptatio acceptator acceptio acceptare acceptor acceptum accipere antecapere anticipare capabilis capacitas capax capessere capio, -onis capistrum [> cabresto] captare captatio captiosus captivator captivitas captivus captor captura capulum capulus conceptio conceptaculum conceptus concipere decapitare deceptio deceptor deceptum decipere deinceps disceptatio disceptator discepto exceptio excipere forceps incapabilis incapacitas incapax inceptare inceptio inceptus incipere interceptio interceptor intercipere manceps municeps municipalis municipium occupatio occupatus occupare Occupo particeps participare participatio participialis participium perceptibilis perceptio percipere praeceptio praeceptivus praeceptor praeceptum praecipere praecipuus praeoccupatio praeoccupare princeps principalis principalitas principatus principiare principium receptabilis receptaculum receptare receptatio receptio receptor receptorium receptus recipere recipiendus recuperare recuperatio recuperator susceptio susceptor susceptum suscipere…

(Cf. Santiago Munguía Segura: Diccionario por Raíces del Latín y de las voces derivadas, Bilbao, Universidad de Deusto, 2006, entrada «capio» e conexas; A. Ernout et A. Meillet: Dictionnnaire Étymologique de La Langue Latine — Histoire des mots, Paris, Librairie C. Klincksieck, 41967, entrada «capio»).

Contraponto interlinguístico e interlexical

(amostragem contrastiva)

Português

aceitabilidade aceitação aceitar aceitável acepção acepcional aceptábulo antecipação antecipar caber cabimento cabresto capacidade capacitar capaz incapaz capcioso captação captar (catar) captura cativar (< lat: captivare) cativante cativeiro cativo (< captivu(m) > cativo [assimilação p > t + redução: tt > t]) concepção conceito (< do latim: conceptu(m), com a vocalização p > i) preconceito (ver atrás: conceito) conceptivo conceptual conceptualismo contracepção contraceptivo decepção decepcionante decepcionar deceptivo excepção excepcional excepto excipiente incapacidade incapacitar incapaz incipiência incipiente incipit intercepção interceptar interceptor intussuscepção municipal munícipe município ocupar ocupação (desocupar desocupação preocupar preocupação…) participação participante participar partícipe particípio percepção percepcionar perceptível preceptivo preceptor preceptorado preceptoral prínceps princesa principado principal príncipe principesco principiante principiar princípio receita recepção recepcionar recepcionista receptáculo receptivo receptor récipe recipiendário recipiente suscepção susceptibilidade susceptível (suscipio, -is, -ere < sub-capio), etc…

Inglês

accept acceptable acceptability acceptation acception acceptor anticipate anticipation capacity capacitance captious capture contraception contraceptive deception deceptionate exception exceptional except excipient incapacity incipient interception intercept interceptor intussusception participant participate participation participle perceptible perception recapture receive receptacle reception receptionist receptive receptor recipient susceptible, etc…

Espanhol

acepción aceptabilidad aceptable aceptación aceptador aceptante aceptar anticipación anticipar capacidad capacitar capaz capcioso captación captar captura capturar contracepción contraceptivo decepción decepcionar excepción excepcional excepcionar exceptivo excepto exceptuar excipiente incapacidad incapacitar incapaz incipiente incipit interceptación interceptar interceptor intususcepción participación participante participar partícipe participio percepción perceptibilidad perceptible perceptivo perceptor preceptivo precepto preceptor preceptuar recepción recepcionar recepcionista recepta receptación receptáculo receptador receptar receptividad receptivo recepto receptor receptoria suscepçión susceptible susceptibilidad susceptivo, etc…

Francês

acceptabilité acceptable acceptation accepter acception capable capacitaire capacitance capacité captage captateur captatif captation captativité captatoire capter capteur captation captieux captive captivant captiver capture capturer excepté excepter exception exceptionnel excipient incapable incapacitant incapacité intercepter intercepteur interception intussusception participant participat ion participe participer participial percept percepteur perceptible perceptif perception perceptionnisme receptacle récepteur réceptif réception réceptionnaire réceptionner réceptionniste réceptivité récipiendaire récipient susceptible, etc…

Romeno

accepta acceptabil acceptare capabil capacitate capta captaţie captura capturare concepe concept concepţie decepţie excepta excepţie, excepţional incapabil incapacitate ȋncepător ȋncepe ȋnceput intercepta municipal municipalitate municipiu participa participant participare participiu percepe perceptibil percepţie precept preceptor principal principat principe principiu receptacul recepţie receptor recipient susceptibil susceptibilitate susceptibilitatea, etc…

Italiano

accettabile accettare accettazione accettevole accettore accezione anticipazione anticipare capacità capzioso cattura partecipante partecipare partecipazione partecipe partecipio ricettore suscettibile suscettibilità, etc…

Alemão

Akzept Akzeptable Akzeptant akzeptieren antikonzeptive Antizipation antizipieren Kapazität Kapern Kontrazeption Konzept Konzeption konzeptunst Konzeptpapier konzeptionell konzeptualisieren Konzeptualismus Partizip Prinzip Prinzipal Rezeption Rezeptor Rezipient Suszeptibilität, etc…

recipiendário

Consequências da supressão do grafema genealógico-radicial «p»

1) Considerem-se, comparativamente com a língua latina e as euro-línguas acabadas de referir, os fenómenos de desfiguração anti-identitária da “romanicidade” da Língua Portuguesa e de bloqueamento das articulações morfo-semânticas inter-linguísticas, inter-lexicais e pedagógicodidácticas (ex.: análise morfémica, famílias de palavras, etc…) no ensino-aprendizagem inteligente do vocabulário, decorrentes da supressão do grafema genealógico-radicial «p», presente nas matrizes clássicas da lexicogénese:

conceção concecional concecionário concetáculo concetibilidade concetismo concetista concetível concetivo concetual concetualismo concetualista concetualização concetualizar… contraceção contracetivo… deceção dececionante dececionar decetivo… exceção excecional excecionalidade excecionalmente excetivo excetuador excetuar… interceção intercetação intercetar interceto intercetor… perceção percecionar percecionismo percecionista percetibilidade percetível percetivo perceto percetual… precetivo precetor precetorado precetoral… receção rececionar rececionista recetação recetacular recetáculo recetador recetar recetabilidade recetivo recetível recetividade recetor…

2) Considere-se, igualmente, a perda do fundamental referente grafémico representativo da fonoevolução «p» > «i», ocorrida por via popular:

acceptare > aceitar; conceptum > conceito; preceptum > preceito; receptam > receita

Sobre o autor

Professor e filósfo, Fernando Paulo BaptistaFernando Paulo Baptista
Filólogo
Autor de “Por amor à Língua Portuguesa” (sobre o “Acordo Ortográfico” de 1990), 2.ª ed., Edições Piaget, Lisboa, 2016

Receba a nossa newsletter

Contorne o cinzentismo dominante subscrevendo a nossa Newsletter. Oferecemos-lhe ângulos de visão e análise que não encontrará disponíveis na imprensa mainstream.

- Publicidade -

Outros artigos

- Publicidade -

Últimas notícias

Mais lidos

- Publicidade -